استان خوزستان
استان خوزستان
استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 67 هزار و 282 کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران قرار دارد که از شمال به استان لرستان، از شمال شرق به استان اصفهان، از شمال غرب به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استانهای چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه وبویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می شود. جمعیت کنونی استان چهار میلیون و 234 هزار نفر برآورد شده که 33 درصد آن را روستائیان تشکیل می دهند. همچنین از مجموع جمعیت استان ، 92/50 درصد را مردان و 8/49 درصد آنرا زنان تشکیل داده اند. آب وهوای استان خوزستان در مناطق کوهستانی و مرتفع با تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد، در نواحی کوهپایه ای دارای آب و هوای نیمه بیابانی و در نواحی پست و جلگه ای هرچه به سمت جنوب و جنوب شرقی بیابانی وجود دارد. زمستانهای این استان بویژه در نواحی جنوب و جنوب شرقی استان عمدتا کوتاه و معتدل و تابستانهای آن طولانی و گرم است به طوری که حداکثر مطلق درجه حرارت در شهرهای اهواز، آبادان و دزفول در تابستان به ترتیب 50 و 41 و 50 درجه می رسد معمولا در تیرماه به بالاترین حد خود و در بهمن ماه به پائین ترین میزان خود در طول سال می رسد و در این ناحیه تعداد روزهای یخبندان بسیار اندک است. وجود تالاب هورالعظیم، باتلاقها، نیزارها وسواحل زیبای خلیج فارس در جنوب و کوههای بلند و برفگیر در تمامی نقاط شمالی استان و جلگه بسیار پست و گرم شرق خوزستان، دورنما و چشم اندازها و اقلیمهای متفاوتی بویژه در فصل بهار در چهارسوی استان فراهم آورده است. دسترسی به آبهای آزاد در طول سواحل جنوبی و داشتن رودخانه های متعدد و پر آب که از هزاره های پیش از میلاد زیستگاه اقوام کهن ایرانی و مهد تمدن و کشت و کار و آبیاری بوده، از زیرساختهای اصلی اکوتوریسم خوزستان محسوب می شود. همچنین وجود دریاچه پشت سدهای استان ازجمله دز که به عنوان ششمین سد مرتفع جهان شناخته شده، کارون 3، کرخه و سدهای شهید عباس پور و خلیل خان (چهل بری) امکانات فراوانی برای بهره برداری های گردشگری در این استان فراهم آورده است.
خوزستان با وجود آب و هوای گرم آن، اما بستر رودخانه های مهمی چون کارون و اروند با قابلیت کشتیرانی در آنها و رودهای دیگری مانند زهره، جراحی، مارون، خور، نهرگاهی، بهره، شاوور، مرغاب، آب سوسن، آب شلا، ابوالعباس، اعلا، دره حراز(دمهلی)، بولاواس، صیدون، لیراب و رامهرمز است. همچنین وجود چشمه های آب گرم و معدنی عین خوش، دهلران، گراب، سیزنگر، گلگیر، در استان زمینه دیگری برای اکوتوریسم فراهم آورده که هریک از آنها استفاده های درمانی متفاوتی دارند، هرچند تاکنون بهره برداری گسترده ای از این چشمه ها صورت نگرفته است. هم اکنون قومیتهای مختلفی از جمله عرب، بختیاری و لر در این استان به سر می برند، در قسمت شمال و شمال شرق استان بیشتر مردمان لر ساکنند، همچنین طوایف بزرگ بختیاری نیز دراین نواحی سکونت دارند.
تالابهای خوزستان
*************
تالابهای زیبا و وسیع
مانند تالاب هورالعظیم در دشت آزادگان و تالاب بین المللی شادگان، پارکهای جنگلی
دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان، نرگس زارهای طبیعی بهبهان و منطقه جنگلی دب حردان از
دیگر جاذبه های طبیعی خوزستان به شمار می روند. تالاب بین المللی شادگان در جنوب
خوزستان با وسعتی برابر با 400 هزار هکتار متشکل از عرصه های آب شیرین ، شور و لب
شور است که شهرستان شادگان و روستاها و نخیلات آن را چون نگینی در بر گرفته است
.
از این مقدار مساحت تالاب ، پهنه ای حدود 327 هزار هکتار آن به لحاظ داشتن طبیعت بهتر و تنوع زیستی قابل توجه طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در سال 1351 به نام پناهگاه حیات وحش شادگان جزو مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست به ثبت رسید. تالاب شادگان از تالابهای نادر و مهم کشور است که به رغم فصلی بودن بخش آب شیرین آن ، آب شور تالاب به دلیل متصل بودن به خورها و خلیج فارس ، دایمی و پرآب است . بنابر این اکوسیستم و گیاهان و جانوران و بطور کلی تنوع زیستی در دو محیط را می توان در آن ملاحظه کرد. در این تالاب پوشش گیاهی زیبایی از "چولان " (گبن )، "بردی "، "نی " و علف شور دارد و بیش از 150 گونه پرندگان شاخص و حمایت شده نظیر "اردک مرمری "، "تنجه "، "گیلانشاه خالدار"، "فلامینگو"، "اردک سرسفید"، "لیکوتالابی " و نیز ماهیانی نظیر "شیربت "، "بنی "، "کپور"، "بیاح "، "شانک " در آن به وفور یافت می شوند و همچنین لاک پشت فراتی (لاک نرم ) نیز از جمله گونه های جانوری زیبای موجود دراین تالاب است .
مال آقا، روستای نمونه گردشگری
***********************
"مال آقا "روستایی در 32 کیلومتری شهرستان باغملک در این استان با بافت
سنتی که کاملا بافت قدیمی خود را حفظ کرده است.
یادمانهای دفاع مقدس در خوزستان
************************
مناطق عملیاتی دوران هشت ساله دفاع مقدس و یادمانهای ایجاد شده در مناطق
اروندکنار، شلمچه، فکه، طلاییه و شهرهای آبادان و خرمشهر از جاذبه های گردشگری
دوران دفاع مقدس استان خوزستان به شمار می روند.
آثار باستانی خوزستان
****************
خوزستان در بحث جاذبه های تاریخی با برخورداری از پیشنیه ای غنی از تمدنهای
باستانی ایران زمین جایگاه خاصی دارد و جای جای استان از شوش و شوشتر و ایذه گرفته
تا بهبهان و مسجدسلیمان و اهواز که هر یک نشانی از هویت تاریخی این مرز و بوم را
بر تارک خود دارند، بازدید کنندگان علاقه مند به این جاذبه ها را به گرمی پذیرا
هستند. شهرستان ایذه واقع در منطقه کوهستانی شمال خوزستان در 205 کیلومتری شمال
شرق اهواز، مرکز ایالت آیاپیر در دوره ایلامیان بوده و یکی از موزه های بی نظیر
سنگ نگاره ایران و جهان محسوب می شود. بیشتر آثار دیدنی و با ارزش ایذه که در دوره
پارتها نیز از شهرهای مهم ایران زمین بوده است ، به صورت نگارکنده وگنجینه های
جاویدان نقش برجسته ها بر دل کوه هستند که از ورای قرنها، استوار و پرشکوه همچنان
ایستاده اند و عظمت آنها گویی گذر زمان را به سخره گرفته است .
قدیمی ترین پل جهان به نام پل "ساسانی " نیز در دزفول قرار دارد که هنوز عبور و مرور بر روی آن در جریان است .
بزرگ و متمدن ایلام و هخامنشی بوده است که فرمان جهانی حقوق بشر کوروش کبیر در این منطقه یافته شده است . بقایای دوران باشکوه شوش درویرانه های چهارتپه "آکروپل "، تپه "آپادانا"، شهر "شاهی "، شهر"صنعتگران یا پیشه وران " به جای مانده است . مقبره "دانیال نبی (ع )" قلعه شوش "شهر شاهی "، "کاخ شاوور" ومعبد باستانی "چغازنبیل " از مهمترین آثار این شهرستان به شمار می آیند.
شهر سه هزار ساله دورانتاش (معبد چغازنبیل ) در نزدیکی شهر کنونی شوش از آثار ثبت شده جهانی فهرست یونسکو می باشد که شکوه و عظمت خاصی دارد.
شوشتر، شهر سازه های آبی شگفت آور و گنجینه مهندسی آب ایران باستان در خوزستان حکایت دیگری دارد که آسیابها و آبشارهای آن در کنار بافت قدیمی خاص با محله ها و خانه های قدیمی شوشتر واقع در 95 کیلومتری شمال اهواز نیز گواه تاریخ کهن این سرزمین است .
مسجدسلیمان را شاید بتوان نخستین شهر پارسی در
خوزستان و جنوب غرب ایران به شمار آورد، این شهر به روایتی همان شهر
"پارسوماش "، نخستین شهر آریاییهای مهاجر به این سرزمین است . معبد
"بردنشانده " مربوط به دوره پارتها، صفه "سرمسجد" و آتشکده آن
به همراه چاه نمره یک به عنوان نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه از جمله آثار
تاریخی این شهر هستند. در شهرستان رامهرمز، شهر سلمان فارسی قلعه "دا و
دختر"از دوران ساسانی ، شهر "مختارک " یادآور قیام سیاهان علیه
حکومت عباسیان و "تل برمی " بزرگترین سایت ایلامی نیز از جمله یادمانهای
تاریخی آن هستند که در این شهرستان واقع در شرق خوزستان قرار دارند.
صنایع دستی خوزستان
******************
با توجه به پیشینه تاریخی منطقه زاگرس که در گذشته های دور مهد تمدن و فرهنگ
عیلامیان بوده ، این سرزمین پیوسته بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی هنر و صنایع
دستی در زمینه های مختلف به شمار آمده است . همچنین تعدد و تکثر قومی و فرهنگی
مردم خوزستان (بختیاریهای ساکن شمال و شرق خوزستان ، اعراب ساکن در جنوب و غرب
استان و ساکنان بخشهای مرکزی که عمدتا شهرهای اهواز، دزفول ، شوش و شوشتر را شامل
می شود) موجب شده تا صنایع دستی در خوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود. وجود
عشایر کوچ رو که خود حافظ هنرها و صنایع دستی خاص هستند موجب تنوع رشته ها و نیز
ترویج صنایع دستی به دیگر مناطق شده است . از عمده ترین صنایع دستی رایج در استان
می توان به طور مختصر به موارد زیر اشاره کرد:
کپوبافی : یکی از صنایع دستی بومی و خاص استان محصولاتی به نام کپو می باشد که با
پیچش ساقه های مرکزی و جوان نخل به دور ساقه های کرتک شکل می گیرد و با نقش اندازی
کامواهای الوان ، زیبایی آن چند برابر می شود. مرکز بافت کپو، دهستان "شهیون
" واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شکل سبدهای در دار و بدون در به
صورت سینی در اندازه های مختلف رنگی و ساده بافته می شود.
ورشو: ورشوسازی دزفول که از نظر اهمیت ، دومین رتبه کشور را داراست با ظروف بسیار متنوع و کاربردی ازاهمیت ویژه ای برخوردار است . سماور، قلیان ، پارچ و لیوان ، گلاب پاش ، تنگ و قدح ، آفتابه و لگن از متداول ترین تولیدات این رشته به شمار می آید.
محرق : قدمت محرقکاری دراستان خوزستان زیاد نیست و رشته ای جوان محسوب می شود اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان ، گسترش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستانها و درمراکز آموزش صنایع دستی استان به علاقه مندان آموزش داده می شود. محرق کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد بااین تفاوت که تابلوهای محرق ، ساده تر و سریع تر از تابلوهای معرق ساخته می شود. مواد اولیه این هنر، ساقه جو و گندم است که با تکنیکی بسیار ساده برروی زمینه پارچه ای یا سطوح صاف چسبانده می شود.
خراطی : مرکز هنر- صنعت خراطی خوزستان ، شهرستان دزفول است که از قدمت زیادی برخوردار می باشد و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است . محصولات زیبایی از قبیل مبلمان ، جالباسی ، قلیان ، گهواره ، سبدهای نگهداری مجلات و روزنامه ، میل زورخانه ، جاکفشی ، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنر- صنعت محسوب می شود. مواد اولیه این رشته انواع چوب بویژه چوبی به نام "جغ " است .
و ...
شهرهای استان خوزستان:
آبادان - اروندکنار - آغاجاری - الوان - امیدیه - اندیمشک - اهواز - ایذه - باغ ملک - بستان - بندر امام خمینی - بندر ماهشهر - بهبهان - جایزان - چمران - حر - حسینیه - حمیدیه - خرمشهر - دزآب - دزفول - دهدز - رامشیر - رامهرمز - رفیع - زهره - سالند - سردشت - سوسنگرد - شادگان - شوش - شوشتر - شیبان - صفی آباد - صیدون - قلعه خواجه - قلعه تل - گتوند - لالی - مسجدسلیمان - مقاومت - ملاثانی - میانرود - مینوشهر - هفتگل - هندیجان - هویزه - ویس
